Tiếng Sáo Thiên Thai Vọng Khúc Đàn Sầu

Bình thơ Giang Hoa và Lu Hà

Tiếng Sáo...

Thu vàng nắng trải nhuộm đường tơ

Sáo thổi trầm mê liễu đợi chờ

Gửi nỗi bao phiền hoa lệ úa

Trao niềm những tủi trái sầu mơ

Thuyền trăng buổi hạ sao hờ hững

Ngõ mộng ngày đông quá sững sờ

Phố cũ người xưa hồn bỏ lại

Quay về chỗ hẹn luyến tình thơ ...

21.05.2016

Thơ: Giang Hoa

Nức Nở Cung Đàn...

họa thơ Giang Hoa: Tiếng sáo...

Réo rắt thiên thai dải lụa tơ

Nâng niu ống trúc sáo tiên chờ

Trương Chi xao xuyến con thuyền ái

Công Chúa dạt dào một bến mơ

Ai oán tim chàng thành chén ngọc

Bi thương lòng thiếp chạm tay sờ

Giọt châu lã chã hồn ly biệt

Nức nở cung đàn vọng tiếng thơ...!

21.5.2016 Lu Hà

Ngay từ cổ sơ, Đông và  Tây phương đã tìm thấy trong âm nhạc có 5 bậc chính.
Cụ Nguyển Du có câu hay trong Truyện Kiều:

 “cung thương làu bậc ngũ âm
Nghề riêng ăn đứt hồ cầm một chương


 Ngũ âm (đúng hơn là 5 dây) gồm: Cung, thương, giốc, chủy vũ, vừa vặn với ngũ hành, mỗi dây ứng theo mỗi hành.

Trong văn học nước ta. Nguyễn Du tả Kiều gảy đàn bốn lần, nhiều người đã không tiếc lời khen Nguyễn Du rất tuyệt diệu trong lúc tả nàng Kiều đánh đàn.

“So dần dây vũ dây văn

Bốn dây to nhỏ theo vần cung thương

Khúc  dâu Hán Sở chiến trường

Nghe ra tiếng sắt tiếng vàng chen nhau

Khúc đâu Tư Mã phượng cầu

Nghe ra như oán như sầu phải chăng

Kê Khang này khúc Quảng Lăng

Một rằng “lưu thủy” hai rằng “hành vân”

Quá  quan này gái chiêu quân

Nửa phần luyến chúa nửa phần tư gia

Trong như tiếng hạc bay qua

Đục như nước suối mới sa giữa  vời…“

Đàn thì như vậy còn tiếng sao đưọc Thế Lữ mô tả trong thơ lục bát:

“…Trời cao, xanh ngắt. - Ô kìa

Hai con hạc trắng bay về Bồng Lai.

Theo chim, tiếng sáo lên khơi,

Lại theo giòng suối bên người Tiên Nga.

Khi cao, vút tận mây mờ,

Khi gần, vắt vẻo bên bờ cây xanh,

Êm như lọt tiếng tơ tình,

Đẹp như Ngọc Nữ uốn mình trong không.

Thiên Thai thoảng gió mơ mòng,

Ngọc Chân buồn tưởng tiếng lòng xa bay...“


Còn Lu Hà thì mô tả bằng thơ song thất lục bát:
Tiếng Sáo Theo Mây

“…Tiếng địch thổi nghe mà réo rắt

Lơ lửng cao tha thiết đâu đây

Cớ sao thổn thức vơi đầy

Lưng trời ngăn ngắt mây bay chập chờn

Điệu trầm bổng nỉ non van lạy

Gió heo may ngai ngái hồ thu

Sương hồng thoa nhẹ bông lau

Lá rơi sóng biếc chân cầu bóng ai

Dáng thơ thẩn ngày dài sợ mất

Sắc đẹp rồi lất phất tả tơi

Hoàng hôn lay lắt buông lơi

Hồn theo tiếng sáo xa xôi chân trời...

Lòng man mát bồi hồi tình ái

Tấm khăn hồng đẫm lệ phôi phai

Má đào duyên nợ trần ai

Xót xa ân hận tuyền đài còn vương…“

Bây giờ chúng ta hãy cùng nhau từ từ khảo sát tiếng sáo thiên thai vọng khúc đàn sầu trong hai bài đường thi của Giang Hoa và Lu Hà. liên tưởng tình yêu dân gian thuần khiết ngày nay và tích truyện Trương Chi này xưa.

Giang Hoa:

"Thu vàng nắng trải nhuộm đường tơ

Sáo thổi trầm mê liễu đợi chờ"

Lu Hà:

"Réo rắt thiên thai dải lụa tơ

Nâng niu ống trúc sáo tiên chờ "

Mùa thu ai cũng biết lá vàng trải rộng nhuộm với nắng vàng tơ liễu óng mượt chưa đến lúc tàn lụi gía băng như mùa đông. Có lẽ mùa thu là mùa gợi nhớ thương sầu của tình yêu. Lòng người ta phới phới rộn ràng nao nức bâng khuâng như chàng trai dân tộc H`Mông vùng Cao Nguyên hay Mán Mường miền Tây Bắc, tay cầm cây sáo trúc réo rắt mơ tưởng về cõi thiên thai, gió thổi, mây bay, bướm lượn, hoa chào, suối nước trong veo, tiên nga đợi chờ... Từ Thức lạc vào động hoa vàng.

Giang Hoa:
“Gửi nỗi bao phiền hoa lệ úa

Trao niềm những tủi trái sầu mơ “

Lu Hà:

“ Trương Chi xao xuyến con thuyền ái

Công Chúa dạt dào một bến mơ “

Chao ôi! Biết bao cảnh thực hay hư ảo về cõi thiên thai có trong truyền thuyết xưa nay, làm hồi hộp rung động biết bao tâm hồn tao nhân mặc khách từ Lưu Thần, Nguyễn Triệu, Từ Thức, Liêu Trai, tới chàng Trương Chi lái đò....

Mị Nương là một cô gái xinh đẹp, con của một vị quan đại thần. Nàng sống mà như con chim bị giam lỏng trong lồng vàng, lúc nào cũng buồn bã. Cha nàng thấy vậy liền cất cho nàng một ngôi nhà nhỏ ở bên con sông cạnh nhà để nàng ra đó nghỉ ngơi.

Nàng vẫn thường ra căn nhà và say đắm một tiếng sáo trên dòng sông của Trương Chi. Một anh chàng ở làng chài ven sông, thổi sáo hay nhưng tướng mạo vô cùng xấu xí.

Bỗng có một thời gian tiếng sáo không còn xuất hiện và Mị Nương do quá thương nhớ tiếng sáo mà sinh bệnh, các đại phu chịu bó tay. Một hôm, cha nàng biết được tiếng sáo là của anh tên Trương Chi. Ông liền mời chàng đến để chữa bệnh cho Mị Nương. Nhưng khi chàng đến phủ, ông thấy chàng xấu xí thì lệnh chỉ được thổi sáo từ ngoài sân vọng vào chứ không được ra mắt Mị Nương để tránh cho nàng phải thất vọng. Mị Nương nghe thấy tiếng sáo quen thuộc thì hồi phục nhanh chóng. Rồi xin cha cho mời người sáo ngoài sân vào để nàng cảm ơn. Vừa thấy Trương Chi, Mị Nương đã vô cùng thất vọng vì dung mạo của chàng. Nàng tỏ ý lạnh nhạt, bảo Trương Chi đi ra, và không còn mê tiếng sáo của chàng như trước kia nữa.

Trương Chi kể từ khi về nhà đã thầm yêu Mỵ Nương. Nhưng nàng từ chối. Trương Chi thất vọng mang bệnh tương tư, sầu héo dần mà chết. Bạn bè cùng làng chài vớt xác chàng và đem chôn. Đến khi bốc mộ mọi người thấy một khối cầu trong suốt như pha lê bèn đem gắn vào mạn chiếc thuyền cũ của chàng.

Cha Mị Nương đi ra bến sông, thấy có một viên hình cầu đẹp và sáng như ngọc liền mua về rồi sai thợ  làm thành chiếc chén uống trà. Mị Nương đòi cha cho dùng thử. Nhưng vừa rót trà vào, nàng thấy trong chén trà hiện lên hình bóng Trương Chi, tức thì tiếng sáo năm xưa hiện lên như than như trách. Mỵ Nương chạnh lòng nhớ lại mối tình đã qua. Một giọt nước mắt của nàng rơi xuống chén và chiếc chén tan ra thành nước.

Giang Hoa:
“Thuyền trăng buổi hạ sao hờ hững

Ngõ mộng ngày đông quá sững sờ “

Lu Hà:
“Ai oán tim chàng thành chén ngọc

Bi thương lòng thiếp chạm tay sờ “

Giang Hoa:

“Thuyền trăng buổi hạ sao hờ hững

Ngõ mộng ngày đông quá sững sờ “

Lu Hà:

“Ai oán tim chàng thành chén ngọc

Bi thương lòng thiếp chạm tay sờ “

Từ con thuyền tượng trưng cho tình yêu hững hờ vào buồi tối mùa hạ trăng sáng thành sững sờ ngõ mộng ngày đông đưọc đo bằng gang tấc sao mà buồn tủi phũ phàng thế sao? Người con gái mê tiếng sáo tiếng hát của một anh chàng lái đò mà sinh ra bệnh tương tư và khi gặp mặt thấy xấu xí quá mà thành khỏi bệnh chả cần thuốc tiên thuốc thánh của các bậc danh y Hoa Đà, Biển Thước . Nàng khỏi bệnh thì chàng thành kẻ thất tình, phẫn uất buồn ph ền mà ốm chết trái tim hóa thành bảo ngọc. Người cha vô t ình mua lại cho thợ làm thành chén uống nước trà, thì hồn chàng lại hiện về đòi nợ tình nàng thì ai mà chịu nổi, mới chạm tay sờ thì nước mắt tuôn ra làm rã tan hòn ngọc thạch. Thật là cảm động bi ai vô cùng cho một thiên tình sử.

Giang Hoa:

„Phố cũ người xưa hồn bỏ lại

Quay về chỗ hẹn luyến tình thơ ...“

Lu Hà:
“Giọt châu lã chã hồn ly biệt

Nức nở cung đàn vọng tiếng thơ...!“

Phố cũ là nơi hò hẹn thề non hẹn biển hội chợ tình quê, trai gái gặp nhau các vùng dân tộc thổi kèn múa xòe ôn lại tình xưa tuy ngày nay kẻ chân trời người góc biển răng long tóc bạc, người thành đạt ăn nên làm ra kẻ vẫn long đong ngày chạy gạo lo từng con cá lá rau, có người đã ra đi biền biệt từ lâu hồn còn phảng phất quay về, có người may mắn còn trụ lai với đời như nàng Mỵ Nuơng khóc chàng Trương Chi.

Kết thúc bài bình thơ.Tại hạ xin đăng bài thơ về tình yêu tâm hồn thiên nhiên hùng tráng của đồng bào dân tộc thay cho lời kết. Rõ nghĩa thêm cho hai bài đường thi của Giang Hoa và Lu Hà. Tiếng sáo thiên thai vọng khúc đàn sầu:

Đồi Tình Suối Ái Khau Vai

cảm xúc khi đọc bài thơ lục bát của Hoài Anh: Chợ Tình Khau Vai *

Suối róc rách vẳng nghe tiếng khóc

Đồi Khau Vai thổn thức bi ai

Chứa chan giọt lệ vắn dài

Cuộc tình dang dở nhạt phai u hoài

Mặc mưa nắng mây dày gió bão

Chợ tình yêu ảo não gặp nhau

Lứa đôi cây cỏ nát nhàu

Trán nhăn tư lự mái đầu phong sương

Râu tóc bạc tình thương chưa hết

Nụ cười xưa da diết đắm say

Cớ sao trời đất đổi thay

Chia ly cách trở đắng cay thế này

Biết gia đạo thẳng ngay chồng vợ

Dặm đường xa duyên nợ trăng soi

Thẫn thờ chỉ gặp mặt coi

Liêu xiêu bóng đổ chơi vơi nỗi niềm

Lưng gùi sọt trầu têm thuốc gói

Ống điếu cày nhả khói chim kêu

Hàn huyên non nỉ tối chiều

Thẫn thờ kẻ ở tiêu điều người đi

Kẻ đến chậm rầm rì bên suối

Mòn mỏi chờ tức tưởi hỏi ai

Hẩm hiu đè nặng đôi vai

Tóc mây lõa xõa trúc mai bẽ bàng

Đành trờ lại muộn màng năm tới

Người tình xưa trăng trối ra đi

Hồn mây theo cánh chim ri

Đồng hoang cỏ dại thầm thì em ơi!

Cũng lắm kẻ chân trời góc bể

Đã thành danh bệ vệ com lê

Ngậm ngùi vịn gốc cây thề

Lẻ loi chiếc bóng não nề thở than

Buồn lê lết thân tàn bệnh tật

Mắt lờ đờ tay giật dây leo

Chân què chống gậy cố trèo

Xanh xao bé nhỏ hắt heo gío lùa

Kể sao xiết bốn mùa ly biệt

Chỉ một ngày tha thiết đôi ta

Vào ngày hai bảy tháng ba

Tiếng khèn thánh thót ngân nga núi rừng

Tình không bán bạn đừng dong ruổi

Chẳng mua hoa đắm đuối men say

Ái ân trần trụi ô hay

Xin đi chỗ khác mà bay bướm vờn.

* Lu Hà chỉ mươn cốt chuyện của đồng bào dân tộc mà sáng tác, tránh dùng lại câu chữ của bài thơ lục bát.

24.11.2014 Lu Hà

Ngày 21 tháng 5 năm 2016 Lu Hà