Liêu Trai Chí Dị Cảnh Mộng Trong Thơ

Bình thơ Giang Hoa và Lu Hà

Tiên Bồng...

Lạc cảnh non bồng ngõ luyến ân

Hồn liêu khép mộng giữa sương ngần

Xuân nồng liễu úa vườn tao ngộ

Hạ réo ve sầu bãi thảo ngân

Giữ ước duyên tình nơi thượng uyển

Còn mơ nghĩa ái ở đương trần

Tâm gìn chữ hẹn lời trao ý

Tự ngẫm câu thề hết tủi thân ...

16.05.2016

Thơ: Giang Hoa

Hồn Bướm Mơ Tiên

họa thơ Giang Hoa: Tiên Bồng

Hồn bướm mơ tiên mộng ái ân

Liêu trai chí dị tuyệt vô ngần
Bích Câu kỳ ngộ mờ sương ảo

Lầu Ngọc trăng thanh ngọn gió ngân

Thục nữ ma tình hồn thơ thẩn

Văn nhân sầu cảm đóa hương trần
Nhân duyên kim cổ giao đài ngộ
Oán phận bèo dâu hận xác thân…

16.5.2016 Lu Hà

Hồn bướm mơ tiên liêu trai chí dị cảnh tiên bồng, vườn liêu, vườn thanh, non thần, đỉnh giáp là nơi hội ngộ gặp nhau giữa người và tiên.

Ngôn ngữ do con người tạo ra muôn vàn ý nghĩa. Có người gọi nửa hồn chìm vũng cô liêu là vũng liêu, nơi cảnh tiên liêu trai là vườn liêu, đêm trăng thanh gió mát hoa quỳnh nở là vườn thanh ... Trí tưởng tượng phong phú càng này càng làm giàu cho ngữ điệu âm thanh tiếng Việt Nam khác đời là bởi các thanh dấu tựa hồ như những nốt nhạc, tiếng sáo thiên thai...

Trước khi bình từng câu hai bài đường thi của Giang Hoa và Lu Hà kẻ xướng người tùy dập dìu trăng gió thưởng hoa ngắm nguyệt bướm trắng dập dờn. Tại hạ bỗng nhớ tới bài thơ cảm dịch ra từ thơ Thế Lữ con người hay mơ tiên mộng bướm nhất Việt Nam thời tiền chiến:

Tiếng Sáo Theo Mây

Tiếng địch thổi nghe mà réo rắt

Lơ lửng cao tha thiết đâu đây

Cớ sao thổn thức vơi đầy

Lưng trời ngăn ngắt mây bay chập chờn

Điệu trầm bổng nỉ non van lạy

Gió heo may ngai ngái hồ thu

Sương hồng thoa nhẹ bông lau

Lá rơi sóng biếc chân cầu bóng ai

Dáng thơ thẩn ngày dài sợ mất

Sắc đẹp rồi lất phất tả tơi

Hoàng hôn lay lắt buông lơi

Hồn theo tiếng sáo xa xôi chân trời...

Lòng man mát bồi hồi tình ái

Tấm khăn hồng đẫm lệ phôi phai

Má đào duyên nợ trần ai

Xót xa ân hận tuyền đài còn vương

Cũng có lúc như dòng suối chảy

Nước trong xanh thủ thỉ nguồn cơn

Uớc mơ trọn vẹn chồng con

Long lanh ánh mắt môi son má hồng

Ta lững thững trên đường sỏi đá

Nghe bước chân lạo xạo hoang vu

Lòng ta trống trải mịt mù

Sơn khê dặm nẻo phù du thế trần...!

cảm dịch theo bài thơ tự do cuả Thế Lữ: Tiếng Trúc Tuyệt Vời

27.7.2012 Lu Hà

Giang Hoa:

"Lạc cảnh non bồng ngõ luyến ân

Hồn liêu khép mộng giữa sương ngần"

Lu Hà:

"Hồn bướm mơ tiên mộng ái ân

Liêu trai chí dị tuyệt vô ngần "

Hồn liêu hồn bướm là liêu trai hồ điệp ra tạo nên những chuỗi hình ảnh phiêu bồng vườn liêu vườn bướm, trăng thanh Ngự Uyển Thái Chân Ngọc Nữ trong ngõ trúc ái ân tuyệt vời. Nét đẹp của tiếng Việt sen kẽ các từ Hán thành một tấm thảm nhung thơ mềm mại siêu thăng. Người Việt đọc thơ bắt buộc phải đọc nhiều các sách tinh hoa cổ học mới có thể ung dung mà thưởng lãm, nếu không sẽ thành một trận đồ bát quái của ngôn ngữ rắm rối sinh ra mệt mỏi bực bội. Thế nào là hồn liêu khép mộng giữa sương ngần? Lẽ bình thường như kẻ phàm phu tục ử trí tưởng tượng giới hạn thì hay hồn liêu ngỏ mộng giữa sương ngần? Nhưng Giang Hoa lại viết khép mộng? Phải chăng thơ đã đạt tới cảnh giới vô thức mộng và thực, ảo và hình? Theo thuyết vô vi của Trang Tử , Trang Sinh nằm mộng hóa bướm hay bướm là Trang Sinh? Khép đây là khép mắt lại thì cánh cửa mộng hé mở dẫn hồn ta lạc vào chốn bồng lai tiên đảo như tiêu đề của bài thơ: “ Tiên Bồng”.

Vậy mộng chỉ là mơ ảo tưởng như hão huyền vô lý trong đời thực có cảnh có sắc tướng nhưng cái vô lý này lại là cái có thực sảy gia trong bộ não trong tri giác thần trí của con người. Cái đẹp của thơ tiên cảnh ảo mộng là ở chỗ đó một chuỗi dài những hình ảnh vô lý có lý thực ảo nối tiếp nhau làm cho hành giả lạc vào cõi mênh mang vơ vẩn ngẩn ngơ... Phuơng Tây người ta gọi là thơ ấn tượng siêu hình.

Cái mộng ái ân đó đã sảy ra thật sự trong giác quan của thi nhân. Như lão phu đây tuổi đã cao mà thấy mình như trẻ lại, mình đang gặp tiên đây, cơ thể mình  bỗng nóng ran lên, hơi thở gấp thậm chí còn thiêm thiếp mê man vui đùa suồng sã cùng con ma nữ... Con ma nữ vẩy tay gọi mình và mình không dám bước theo. Tuy ngủ đó những lão phu luôn đề cao cảnh giác có thể vỏ não lão phu vẫn có những tế bào thần kinh túc trực nên hồn lão phu không theo con ma nữ dẫn dụ tới bờ sông Hoàng Tuyền nơi có cầu Nại Hà, là tiêu tùng luôn. Hiện tượng mộng du là hồn lìa khỏi xác là có thực. Có một thành phố ở Nam Mỹ nửa đêm người ta thấy nhiều người lang thang trên đường phố họ đi lại trật tự theo bản năng không hề va chạm vào nhau rất tự nhiên không bị ngã xuống hố thậm chí trèo cả lên cây, hoặc ôm nhau nhảy múa. Họ đang ngủ đó nhưng hành động của họ diễn ra rất lạ lùng bí ẩn trong đêm khuya.

Giang Hoa:

"Xuân nồng liễu úa vườn tao ngộ

Hạ réo ve sầu bãi thảo ngân"

Lu Hà:

"Bích Câu kỳ ngộ mờ sương ảo

Lầu Ngọc trăng thanh ngọn gió ngân"

Lòng xuân rung động hành gỉa lâng lâng cảm giác nơi vườn liêu quán thanh tiếng ve sầu rền rĩ cuối mùa hạ sang thu tùng bách phương liễu đã ngả màu vàng , trong làn sương mờ ảo Bích Câu Lầu Ngọc thấp thoáng bóng tiên, ngọn gió vi vu ngân nga cùng thảo mộc côn trùng thật là thiên thai đào tuyết nguyệt ảo trăng mờ.

Giang Hoa:

"Giữ ước duyên tình nơi thượng uyển

Còn mơ nghĩa ái ở đương trần"

Lu Hà:

"Thục nữ ma tình hồn thơ thẩn

Văn nhân sầu cảm đóa hương trần"


Ta đã gặp tiên hay người trong mộng có thể ban ngày ta hay nhớ hay nghĩ tới ai đó con người bằng xương bằng thịt. Gặp nhau nơi vườn Thượng Uyển cung Vua phủ Chúa ngày xưa, ôn lại bao nhiêu niềm ân nghĩa ái nơi dương trần ban ngày thanh khí đã từng nói chuyện với nhau qua thơ, thư từ, văn chuơng, quán cơm hàng nước, sân ga bến tàu…Thục nữ hay con ma tình quyến rũ chàng văn nhân thi sĩ …

Giang Hoa:
“Tâm gìn chữ hẹn lời trao ý

Tự ngẫm câu thề hết tủi thân ...”

Lu Hà:
“Nhân duyên kim cổ giao đài ngộ

Oán phận bèo dâu hận xác thân…”

Đạo Hồi và đạo Kitô giáo đều thờ thánh Ala, hay Thiên chúa.

Đạo Kitô hay đạo Hồi cũng cho rằng con người có hai phần là thể xác và tâm hồn, "linh hồn" sau khi chết được thánh Ala hay Thiên chúa phán xét được lên thiên đường hay xuống địa ngục với những quy định ngặt nghèo về lối sống đạo đức.
Đạo Phật cho rằng các sự vật, hiện tượng trong vũ trụ được tạo nên bởi những phần vật chất nhỏ bé nhất. Phần nhỏ bé nhất đó được gọi là "bản thể". Vũ trụ của Phật là vũ trụ động theo một chu trình "thành trụ hoại không" hay "sinh trụ hoại diệt" và đều bị chi phối bởi quy luật nhân duyên, một sự vật hiện tượng không phải do một nhân duyên mà do nhiều nhân duyên, hệ thống nhân duyên trong vũ trụ là vô tận, sách Phật gọi là "trùng trùng duyên khởi".

Con người sau khi chết không phải là hết, sách Phật gọi là "chấp đoạn". Sau khi chết nhân quả người đó tiếp tục đầu thai vào kiếp khác, sách Phật gọi là "chấp thường", được giải thích bằng các thuyết: nghiệp báo - luân hồi.

Tâm làm chủ cả thần linh, tâm suy thì thần nhược. Các bác sĩ y khoa có thể nhìn diện mạo thần sắc con người mà có thể suy đoán được bệnh trạng. Trong ái tình vì si mê mà mắc tâm bệnh thì không thuốc nào chữa nổi.

Thôi Hộ, một danh sĩ đời nhà Đường, nhân dự hội Đạp Thanh đến Đào Hoa Trang, gõ cửa một nhà xin được giải khát. Một thiếu nữ đứng thập thò bên cửa đưa nước cho chàng. Nàng đẹp, duyên dáng, e lệ. Chàng đưa tay tiếp lấy bát nước.. Chàng rụt rè, ngượng nghịu. Đoạn từ giã đi…

Đào Hoa Trang vẫn gợi lên một hình ảnh đầm ấm trong trí não, khiến lòng chàng nho sinh chan chứa biết bao tình cảm mặn nồng...

Rồi năm sau, ngày hội du xuân đến. Thôi Hộ tìm đến Đào Hoa Trang. Cảnh cũ còn đó, nhưng con người xưa vắng bóng. Cửa đóng then cài. Chỉ có ngàn hoa đào rực rỡ phe phẩy theo gió xuân như mỉm cười, chào đón khách du xuân.

Ngẩn ngơ, thờ thẫn trước cảnh cũ quạnh hiu, Thôi Hộ ngậm ngùi:

- Hay là nàng đã về nhà chồng? Chàng thảo mấy câu thơ trên cửa cổng:

“ Năm ngoái ngày này vẫn cửa trong,

Hoa đào mặt ngọc đối vầng hồng.

Mặt hoa nay biết đi đâu vắng?

Chỉ thấy hoa đào cợt gió đông.”

Chiều đến, nàng thiếu nữ họ Đào cùng thân phụ đi viếng người thân trở về. Chợt nhìn lên cổng thấy bốn câu thơ, nét chữ tinh xảo, ý thơ dồi dào, nàng hiểu rõ tâm tình của khách du xuân năm ngoái. Nàng buồn bã thở dài, hối tiếc duyên vừa gặp gỡ lại khéo bẽ bàng... Chờ mãi không thấy chàng quay trở lại mà sinh ra phiền não ốm đau. Đang nằm hấp hối chờ chết thì bổng nhiên Thôi Hộ lò dò tới. Ông lão mừng quá như cứu tinh trên trời xuống và cô gái được cứu sống .

Chữ tâm mà nữ sĩ Giang Hoa viết là cái cốt lõi của bài thơ tâm hẹn ý chờ người tình trong mộng chốn bồng lai tiên cảnh. Lu Hà gọi là Bích Câu kỳ ngộ có ngay trong cõi nhân gian.

Lúc tỉnh dậy nghĩ bụng mộng sao mà đẹp thế nhưng ngẫm lại thế tục kim cổ nhân duyên định mệnh đầy oan trái éo le không khỏi buồn rầu lệ nhỏ sa châu oán cho thân xác con người phù du bèo bọt nổi trôi mãi biết bao giờ thì thôi?

16.5.2016 Lu Hà