Thứ Ba, 18 tháng 12, 2018

Bàn Luận Về Thơ Mới Và Thơ Lục Bát


-Lu Hà: Triết gia thi sĩ Paul Nguyễn Hoàng Đức viết bài ca ngợi nhà bình thơ Hoài Thanh hơi quá và có ý kiến cho rằng: Thơ mới tức là thơ tự do và thơ lục bát có nguồn gốc từ bên Tàu?

Lâu nay t rt ngưỡng m Bác Đc v khon triết học, nhưng v thơ theo t thì Hoài Thanh không biết làm thơ trình đ bình thơ rt kém, ông ta là anh th sp ch nhà in thôi. Ông ta ch là tay mơ v thơ. Ngân Giang là n sĩ tài hoa vi bài Trưng N Vương. Sinh thời thi sĩ Đông H phi đt qu khi bình thơ bà, và đã tắt thở vì quá xúc động khi đọc thơ Ngân Giang. Nhưng Hoài Thanh c tình quên bà trong tác phm Thi Nhân Vit Nam kém cht lượng ca ông ta, v cái gi là ngh thut v nhân sinh, mà chỉ a dua theo quan đim ca đng và T Hu. Ngân Giang b trù dp vì bà ta không chu theo chân bưng bô cho cán b ban tuyên giáo, h không th ve vãn tán tnh bà. Bà b chn kinh tế, m quán bán nước ven b sông, ép bà vào t hp tác xã thêu. Hàng trăm bài thơ hay ca bà cm xut bn, h vu khng bà nhân văn giai phm. Cho nên Xuân Sách mới có thơ:

“Vị nghệ thuật nửa đời người
Nửa đời còn lại vị người cấp trên.“
Đúng như Xuân Sách nói, tôi cũng nghĩ ông Hoài Thanh làm chủ một cái đầu rỗng tuyếch, ông ấy chẳng có trình độ văn chương, thơ phú, triết học, hay thần học chi hết. Vì may mắn sống trong thời kỳ thơ mới rầm rộ, nghe hai phái nghệ thuật vị nghệ thuật và nghệ thuật vị nhân sinh tranh cãi nhau. Hoài Thanh chỉ là anh mõ trong làng văn chương và lại sẵn cái nghề thợ in, nên trong quá trình sắp chữ Hoài Thanh có đọc nhiều lời bàn của các văn sĩ học giả, ông ấy ghi chép lại, thuổng lại văn người khác bảo là của mình. Cuốn thi nhân Việt Nam là sản phẩm bập bênh lõm bõm. Khi viết cuốn này Hoài Thanh còn quá trẻ mới ngoài 20 tuổi, viết lại ẩu trong danh sách những người không đáng thi nhân cũng đưa vào, cả đời họ chỉ làm có một bài thơ mà chưa chắc đã phải của mình. Nghe nói nhiều người xấu hổ quá, lương tâm cắn rứt viết thư đề nghị rút ra khỏi danh sách. Sau này do nhu cầu cách mạng, nhu cầu cán bộ ông Tố Hữu và ban tuyên giáo tuyên huấn cất nhắc Hoài Thanh lên, viện nọ hội kia và phong cho nhãn hiệu nhà bình thơ . Mong Bác Paul nghiên cứu lại nhân vật Hoài Thanh này.

Thơ mi không phi là thơ t do đâu, đó là ý kiến ca c Tn Đà thi đó ám ch các th thơ trường thiên t tuyt không có đi câu đi ch, tc là thơ 7 ch được phép viết dài ra tng kh 4 câu, nhưng vn c gng nên gi niêm lut. Thi đó xut hin thơ 8 ch đin hình trường phái này là Nguyn Bính, Hàn Mc T, n sĩ Anh Thơ v. v… Lúc đu c Tn Đà không đng ý với lối thơ 8 chữ; nhưng phong trào thơ mi  khá rm r, còn có ý kiến ca c hc gi Phan Khôi thêm vào, vi bài ”Tình Gìa”. Tình già mở màn cho lối thơ phóng khoáng, không theo niêm luật gò bó. Thời đó có 3 phái: Phái bảo thủ đại diện là cụ Tản Đà, phái cải tiến là cụ Phan Khôi, phái trung dung ở giữa là các ông: Nguyễn Bính, Hàn Mạc Tử, Hồ Dzech v. v…

Cui cùng Tn Đà cũng xuôi tai, cũng chp nhn thơ mi tc là thơ 7 ch viết theo li t tuyt trường thiên không cn phép đi như thơ đường lut, vì t tuyt ch có 4 câu cũng là do ct ra t thơ đường lut 8 câu, nếu ct 4 câu đu thì bài t tuyt hai câu sau phi đi, nếu ct 4 câu dưới đường thi thì 2 câu đu phi đi, nếu ct 4 câu gia của bài thất ngôn bát cú thì bài t tuyt này tng cp phi đi c, nếu ghép hai câu đu và 2 câu cui bài đường thi thi thành thơ mi không cn đi na. Li xut hin thơ 8 ch cũng phi tuân theo lut đi thanh, theo nhp thơ 2, 4, 2 hoc 4, 2, 4 v. v… bng trc bng, hay trc bng trc . Vy tm coi thơ 7 ch và 8 ch là thơ mi. Quan niệm này có trước năm 1945, nhưng bây gi thơ 7 ch hay 8 ch không còn mi na và đã quá quen thuộc.

T buc phi viết ra ý kiến ca t, s thế h tr con cháu ta hiu lm, phòng khi t tr v quê hương vĩnh hng vui chơi vi các nàng tiên trên sông Ngân Hà, coi ra trn thế s khng hong v thơ và lch s văn thơ nước nhà b bóp méo và hiu sai đi mt s khái nim. Bác Paul đng gin tôi nhé, vì phen này tôi không ng h ý kiến ca Bác.
Thơ t do có t thi đ đá, bên Tàu có th hành, Vit có hát nói. Vy thơ t do là thơ cũ, ch chng mi m gì đâu.

-Paul Nguyễn Hoàng Đức:
Cám ơn nhà thơ Lu Hà, một chuyên gia về thơ biết những vấn đề ngóc ngách, nhưng tôi nghĩ: thơ mới là thơ tự do điều đó phổ quát hơn!


-Lu Hà:
Theo ý tớ: Lục bát hay song thất lục bát, cũng như đường thi, đường luật, tứ tuyệt, ngũ ngôn v. v… là tiếng Việt có phải tiếng Tàu đâu? Ông cha ta ngày xưa học chữ nho đọc như vậy, người không học chữ nho nên nghe thấy lạ tai thôi. Những chữ trên thuần âm Việt, đọc lên học sinh Viêt Nam từ lớp 1 trở lên cơ bản đều đọc được và hiểu được ý nghiã. Còn người Tàu đến các bậc tri thức học giả không hiểu những âm như lục bát, song thất lục bát v. v… là cái mô tê gì cả.

Ví dụ tiếng Tàu dạy đếm các con số: 12345678
Đọc là: i ơ san sư ủ lưu shi ba chỉu
vậy theo tiếng Tàu đọc “lục bát” phải là ”lưu chỉu”. Đại khái phát âm là như vậy. Trong lịch sử Tàu ngày xưa trước thời Đường đa số làm thơ cổ phong như bài Bách Lý Hề. Dịch ra tiếng Việt:
Bách Lý Hề năm bộ da dê
Nhớ ngày nào thiếp tiễn chàng đi
Thiếp tôi ruột đứt nguồn cơn,
Thổi nồi cơm đỏ, thịt con gà giò…

Mãi sau này mới phát minh ra cái anh Đường Luật, tứ tuyệt như Việt Nam rất hiếm, nhưng đường luật sang Việt Nam theo lối thi cử cung đình chỉ có 4 phép niêm luật thôi, của Tàu có 16 phép niêm luật kia. Còn lục bát, hay song thất lục bát hoàn toàn do ông cha ta sáng tạo nên. Tớ thường hay bênh vực đồng ý hầu hết với những ý kiến Bác Paul khi bàn về văn học, nhưng lần này tớ bênh vực các cụ tổ tiên nhà ta. Lục bát, song thất lục bát là những phát minh sáng tạo của các cụ. Người Tàu ngôn ngữ rất khô khan, phần lớn đơn âm, độc thanh, không như tiếng Việt ta đa âm, giàu thi vị tượng thanh.

美,含 之;以 事,弗 也。地 也,妻 也,臣 也。地 成,而 也。
Đây là bài thơ gốc chữ Hán, các cụ Đồ gọi là chữ nho, vì các cụ nhà ta lười học tiếng Tàu, nên bày trò ăn bớt trí trá khôn vặt đọc trại ra hoàn toàn âm bằng Việt như: Âm tuy hữu mỹ hàm chi. Dĩ tòng vương sự. Phất cảm thành dã. Địa Đạo dã. Thê Đạo dã. Thần Đạo dã. Địa Đạo vô thành nhi đại hữu chung dã.
Bản dịch có thể bằng lục bát, song thất lục bát, 8 chữ, 5 chữ , thậm chí thơ tự do v. v…tùy theo khả năng căm hứng riêng của từng thi sĩ.

10.12.2018 Lu Hà



Không có nhận xét nào:

Đăng nhận xét